น้ำพริกลงเรือ : จากอาหารในเรือสู่อาหารในวัง

ในห้วงเวลาอันรุ่งโรจน์แห่งราชสำนักสยาม ณ รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เกิดตำรับอาหารอันประณีตและรสชาติกลมกล่อมขึ้น ณ ห้องเครื่องต้นในพระบรมมหาราชวัง นั่นคือ "น้ำพริกลงเรือ" อาหารที่ผสานรสชาติอันหลากหลายเข้าด้วยกันอย่างลงตัว

เรื่องเล่าถึงที่มาของชื่อ "น้ำพริกลงเรือ" นั้นมีหลากหลายตำนาน แต่ที่โดดเด่นคือเรื่องราวที่หม่อมหลวงเนื่อง นิลรัตน์ หลานสาวของหม่อมเจ้าสะบาย ได้เล่าไว้ ถึงคราวที่เจ้านายเล็กๆ เสด็จประพาสทางชลมารคในยามค่ำคืนของเดือน 11-12 อันเป็นฤดูน้ำหลาก เมื่อถึงเวลาเสวยพระกระยาหาร ทรงไม่ยอมเสด็จขึ้นจากเรือ เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับจึงต้องคิดหาวิธีถวายพระกระยาหารให้สะดวกต่อการเสวยบนเรือ จึงได้นำเครื่องเคียงต่างๆ มาคลุกรวมกับน้ำพริกกะปิ จนกลายเป็นตำรับพิเศษที่ได้รับการขนานนามว่า "น้ำพริกลงเรือ"

อีกตำนานหนึ่งที่ได้รับการบอกเล่าโดยพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุไรรัตนศิริมาน และนิจ เหลี่ยมอุไร กล่าวว่า น้ำพริกลงเรือเกิดขึ้นจากพระประสงค์ของพระวิมาดาเธอฯ ที่ทรงต้องการเสวยอาหารบนเรือ เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับจึงได้นำวัตถุดิบที่มีอยู่ในครัวมาปรุงรวมกัน จนเกิดเป็นตำรับพิเศษที่ทั้งพระวิมาดาเธอฯ และกรมขุนอู่ทองเขตขัตติยนารีทรงโปรดเป็นอย่างยิ่ง

น้ำพริกลงเรือแท้ๆ นั้นประกอบด้วยส่วนผสมหลักคือ น้ำพริกกะปิที่ปรุงรสให้มีทั้งเปรี้ยว เค็ม และหวานอย่างลงตัว คลุกเคล้ากับหมูหวาน ปลาดุกฟู ไข่เค็ม (เฉพาะไข่แดง) และกระเทียมดอง โดยมีผักสดหรือผักต้มเป็นเครื่องเคียง ความพิเศษของน้ำพริกชนิดนี้อยู่ที่การผสมผสานรสชาติที่หลากหลายให้กลมกล่อมอย่างลงตัว ไม่มีรสใดโดดเด่นเกินไป

แม้ว่าสูตรดั้งเดิมยังคงได้รับการสืบทอดในบางแห่ง เช่น โรงแรมสวนสุนันทา แต่ก็มีการดัดแปลงส่วนผสมเพื่อให้เข้ากับรสนิยมที่เปลี่ยนไป เช่น การเพิ่มมะดันหรือมะอึกเพื่อเพิ่มรสเปรี้ยว หรือการปรับเปลี่ยนส่วนประกอบตามความต้องการของผู้รับประทาน นอกจากนี้ ยังมีการสร้างสรรค์เมนูใหม่อย่าง "ข้าวผัดน้ำพริกลงเรือ" ซึ่งนำเอาส่วนผสมของน้ำพริกลงเรือมาผัดรวมกับข้าว

น้ำพริกลงเรือจึงไม่เพียงแต่เป็นอาหารที่มีรสชาติอร่อย แต่ยังเป็นตำนานแห่งภูมิปัญญาในการปรุงอาหารของชาววัง ที่สะท้อนให้เห็นถึงความสามารถในการสร้างสรรค์เมนูจากวัตถุดิบที่มีอยู่อย่างจำกัด จนกลายเป็นตำรับอาหารที่ได้รับความนิยมและสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน

จึงขอเชิญมาลิ้มลอง น้ำพริกลงเรือ ในแบบฉบับดั้งเดิมตามต้นตำรับ ปรุงด้วยความปราณีตเช่นอาหารถวายพระ ได้ที่ร้าน ณ บวร

#ณบวร #nabowon #อาหารไทยต้นตำรับ